Theo Frankie Woodhead, Giám đốc sản phẩm và công nghệ tại nền tảng học tập ứng dụng AI Thrive, câu trả lời là chưa ít nhất là khi thiếu đi sự đóng góp của những người đa dạng thần kinh (neurodivergent). Trong cuộc phỏng vấn dưới đây, Woodhead phân tích lý do vì sao sự đa dạng thần kinh không chỉ là yếu tố bổ trợ, mà là nền tảng để xây dựng một hệ sinh thái AI công bằng, hiệu quả và bao trùm hơn.
Tại sao sự tham gia của người đa dạng thần kinh lại quan trọng trong phát triển AI?
Theo Woodhead, góc nhìn từ những người đa dạng thần kinh là yếu tố sống còn nếu chúng ta muốn xây dựng các hệ thống AI thực sự bao trùm.
"Đây không chỉ là câu chuyện về đa dạng. Đây là cách để xây dựng những công nghệ phản ánh đúng sự đa dạng trong cách con người suy nghĩ, học hỏi và tương tác với công nghệ."
Những người đa dạng thần kinh thường có những cách tiếp cận khác biệt với thiết kế và trải nghiệm người dùng (UX), giúp tạo ra các giao diện trực quan, dễ tiếp cận cho nhiều kiểu nhận thức khác nhau.
Woodhead cho biết, từ kinh nghiệm của mình, sự đa dạng thần kinh luôn đi kèm với những giải pháp đột phá. Nếu thiếu những góc nhìn đó, AI có nguy cơ trở thành công cụ thiên lệch, phục vụ cho một nhóm người hạn chế và tái tạo bất bình đẳng hiện hữu.
Làm thế nào người đa dạng thần kinh giúp phát hiện thiên lệch trong AI?
AI đang đối mặt với vấn đề cố hữu: thiên lệch dữ liệu và thuật toán. Những người đa dạng thần kinh thường có:
- Khả năng phát hiện mẫu và sai lệch vượt trội
- Tư duy logic cao và chú ý chi tiết
Nhờ đó, họ có thể phát hiện ra các lỗ hổng mà đội ngũ kỹ thuật truyền thống dễ bỏ qua, từ đó góp phần tạo nên hệ thống AI công bằng, minh bạch và chính xác hơn.
Thrive đã áp dụng tư duy đa dạng thần kinh như thế nào trong phát triển AI?
Tại Thrive, AI được thiết kế xoay quanh trải nghiệm học tập cá nhân hóa. Để làm được điều đó, nhóm phát triển hiểu rằng họ cần đội ngũ nhân sự phản ánh sự đa dạng của người dùng.
"Đây không chỉ là câu chuyện về đa dạng. Đây là cách để xây dựng những công nghệ phản ánh đúng sự đa dạng trong cách con người suy nghĩ, học hỏi và tương tác với công nghệ."
Ví dụ cụ thể:
- Triển khai chatbot và trợ lý sản phẩm giúp trả lời nhanh các câu hỏi mà không cần tương tác người người
- Tối ưu hóa giao diện học tập cho người dùng có nhu cầu đặc biệt
- Cải thiện tính bao trùm của nền tảng nhờ vào phản hồi từ đội ngũ đa dạng thần kinh
Kết quả là chất lượng hệ thống AI cải thiện rõ rệt, nội dung học được cá nhân hóa hơn, hiệu quả học tập cao hơn và phạm vi người dùng mở rộng.
Những rào cản khiến người đa dạng thần kinh khó gia nhập ngành công nghệ AI là gì?
Woodhead chỉ ra rằng:
- Môi trường làm việc truyền thống quá cứng nhắc và hướng đến người thần kinh điển hình (neurotypical)
- Thiếu hiểu biết và định kiến xã hội về người đa dạng thần kinh
Do đó, các doanh nghiệp công nghệ cần:
- Linh hoạt hóa quy trình phỏng vấn và tuyển dụng
- Tạo không gian làm việc thân thiện với người nhạy cảm về giác quan (ánh sáng điều chỉnh được, có khu vực yên tĩnh)
- Xây dựng văn hóa nội bộ coi trọng sự khác biệt
- Triển khai các chương trình mentoring, kết nối người đa dạng thần kinh với đồng nghiệp hỗ trợ
- Cho phép nhân viên chọn cách làm việc phù hợp với điểm mạnh cá nhân
AI có thể hỗ trợ người đa dạng thần kinh như thế nào trong công việc?
AI không nên là công cụ thay thế, mà là người hỗ trợ để phát huy tiềm năng cá nhân. Theo Woodhead, các tính năng sau sẽ mang lại tác động tích cực:
- Nhắc nhở thông minh và quản lý công việc
- Trợ lý AI phản hồi nhanh, hỗ trợ xử lý tình huống hàng ngày
- Tóm tắt cuộc họp tự động
- Lọc email gây xao nhãng, giúp tập trung làm việc
- Nền tảng học tập cá nhân hóa, gợi ý nội dung phù hợp với cách học của từng người
Làm thế nào để các công ty AI xây dựng môi trường làm việc bao trùm hơn cho người đa dạng thần kinh?
Woodhead khuyến nghị các công ty nên hành động cụ thể:
- Tối ưu quy trình tuyển dụng: bỏ mô hình phỏng vấn truyền thống vốn nặng về kỹ năng giao tiếp
- Lựa chọn hình thức phỏng vấn linh hoạt: qua văn bản, video, hoặc các bài thực hành
- Huấn luyện toàn bộ nhân sự về đa dạng thần kinh
- Khuyến khích mô hình nhóm nhỏ để tạo môi trường giao tiếp an toàn
- Thiết kế văn phòng thân thiện với người có nhạy cảm giác quan
Kết luận
Thế giới đang bước vào kỷ nguyên AI. Nhưng nếu muốn AI thực sự phục vụ con người, chúng ta phải đảm bảo rằng nó được phát triển bởi và dành cho tất cả mọi người.
Sự tham gia của người đa dạng thần kinh không chỉ giúp AI công bằng hơn, mà còn mang lại những góc nhìn sáng tạo, đột phá, góp phần xây dựng một nền công nghệ nhân văn và tiến bộ hơn bao giờ hết.
Tìm hiểu thêm tại: https://chatgpt.com/
