Mẫu AI mới nhất của DeepSeek R1 0528 đang gây tranh cãi khi bị đánh giá là thắt chặt kiểm duyệt nội dung hơn bao giờ hết, đặc biệt với các chủ đề liên quan đến tự do ngôn luận và chính trị nhạy cảm.
Theo nhà nghiên cứu AI độc lập và bình luận viên nổi tiếng ‘xlr8harder’, DeepSeek R1 0528 thể hiện mức kiểm duyệt vượt trội so với các phiên bản trước đó trong cùng dòng R1. Nhiều chuyên gia cho rằng đây có thể là “một bước thụt lùi nghiêm trọng” đối với tiêu chuẩn minh bạch và thảo luận mở trong thời đại AI.
Biết nhưng không được nói: Kiểm duyệt theo ngữ cảnh?
Một trong những điểm đáng chú ý nhất là cách mẫu AI này xử lý không nhất quán các câu hỏi liên quan đến nhân quyền và chính trị. Ví dụ, khi được hỏi đưa ra ví dụ về vi phạm nhân quyền, DeepSeek R1 0528 đã liệt kê trại cải tạo ở Tân Cương (Trung Quốc). Tuy nhiên, khi được hỏi trực tiếp về các trại này, mô hình lại đưa ra câu trả lời mơ hồ hoặc từ chối phản hồi.
“Việc nó biết về trại cải tạo nhưng lại ‘giả ngây’ khi được hỏi trực tiếp cho thấy mô hình đã được huấn luyện để tránh né chứ không phải không biết,” nhà nghiên cứu bình luận.
Trung Quốc và kiểm duyệt chính trị: Mức độ cao nhất từng ghi nhận trong dòng DeepSeek
Sử dụng các bộ câu hỏi kiểm thử tự do ngôn luận tiêu chuẩn trong cộng đồng AI, nhà nghiên cứu phát hiện rằng:
- DeepSeek R1 0528 là phiên bản bị kiểm duyệt nặng nề nhất khi đề cập đến chính phủ Trung Quốc.
- Trong khi các phiên bản trước có thể đưa ra phản hồi trung lập hoặc mang tính phân tích, bản mới nhất thường từ chối trả lời hoặc né tránh toàn bộ.
Điều này khiến nhiều người lo ngại về hướng phát triển của các hệ thống AI trong tương lai, đặc biệt khi chúng bắt đầu được tích hợp sâu vào các nền tảng giáo dục, truyền thông, chính phủ và doanh nghiệp.
DeepSeek vẫn mở mã nguồn: Cơ hội cho cộng đồng?
Một điểm sáng trong bức tranh đáng lo ngại này là DeepSeek R1 0528 vẫn giữ nguyên tính chất mã nguồn mở và giấy phép sử dụng tự do (permissive license). Điều này đồng nghĩa cộng đồng có thể:
- Tùy chỉnh và tinh chỉnh mô hình để cân bằng giữa an toàn và tự do ngôn luận
- Xây dựng các phiên bản “phi kiểm duyệt” (uncensored forks) nhằm phục vụ nghiên cứu và phản biện xã hội
“Cộng đồng chắc chắn sẽ vào cuộc,” theo nhận định của nhiều nhà phát triển.
Câu chuyện rộng hơn: Tự do ngôn luận trong kỷ nguyên AI
Vấn đề DeepSeek đang đối mặt không phải là cá biệt. Nó là biểu hiện rõ ràng của một cuộc xung đột đang ngày càng gay gắt giữa hai giá trị cốt lõi:
| Giá trị | Mục tiêu | Rủi ro tiềm ẩn |
|---|---|---|
| An toàn (safety) | Ngăn chặn nội dung độc hại, sai lệch, gây kích động | Có thể dẫn đến kiểm duyệt thái quá, thao túng thông tin |
| Tự do (openness) | Cho phép thảo luận đa chiều, bảo vệ tự do biểu đạt | Có thể bị lợi dụng để phát tán nội dung nguy hiểm |
Vấn đề lớn nằm ở chỗ: khi các hệ thống AI được triển khai ngày càng rộng rãi, sự kiểm duyệt dù ngầm hay rõ ràng có thể ảnh hưởng sâu sắc đến khả năng thảo luận, phản biện và hình thành tư duy của người dùng.
Không có phản hồi chính thức từ DeepSeek
Tính đến thời điểm hiện tại, DeepSeek vẫn chưa đưa ra tuyên bố chính thức nào về thay đổi này. Câu hỏi đặt ra là: Liệu đây là một thay đổi chiến lược có chủ đích hay chỉ là kết quả của các thử nghiệm kỹ thuật liên quan đến “AI safety”?
Kết luận: Lằn ranh mong manh giữa kiểm duyệt và trách nhiệm xã hội
Với sự xuất hiện của DeepSeek R1 0528, cuộc tranh luận về AI và tự do ngôn luận lại được đẩy lên một nấc mới. Một mô hình AI có thể “biết nhưng không được nói”, hoặc tệ hơn, bị lập trình để giả vờ không biết, đang trở thành hiện thực đáng lo ngại.
Trong bối cảnh này, vai trò của cộng đồng mã nguồn mở, các tổ chức nhân quyền và giới nghiên cứu càng trở nên quan trọng đảm bảo AI phục vụ con người, chứ không thao túng tư duy con người.
Tìm hiểu thêm: https://chatgpt.com/
