Trong khi nhiều giám đốc công nghệ than phiền về mức giá hiện tại của các mô hình AI sinh ngữ (genAI), một nỗi lo khác đang âm thầm lan rộng: giá sẽ tăng vọt trong tương lai gần, và doanh nghiệp sẽ chẳng còn lựa chọn nào ngoài… chấp nhận.
Lý do? Giới chuyên gia cảnh báo về chiến lược “vendor lock-in”: các công ty phát triển mô hình AI sẽ chờ đến khi doanh nghiệp đã đầu tư quá sâu vào một hệ sinh thái – từ hạ tầng, dữ liệu đến nhân lực rồi mới tăng giá. Khi ấy, việc đổi sang nhà cung cấp khác sẽ khó như tháo rời toàn bộ hệ thống và xây lại từ đầu.
Cái bẫy từ sự tiện lợi
Manuel Kistner, CEO của New Gravity, ví von tình trạng này với chiến lược từng thấy ở các nền tảng gọi xe:
“Nhớ khi Uber chỉ mất 3 USD/chuyến? Rồi khi bạn quen với sự tiện lợi, giá nhảy vọt lên 25, thậm chí 100 USD. GenAI cũng đang đi theo kịch bản y hệt,” Kistner chia sẻ trên LinkedIn.
Ông cho biết các công ty phần mềm thường không định giá dựa trên chi phí phát triển, mà dựa vào giá trị mà họ biết bạn không thể từ chối: “Salesforce hiện tính 300 USD mỗi người dùng/tháng. Adobe từ 50 USD/tháng giờ thành 600 USD/năm. Và genAI cũng sẽ không ngoại lệ.”
Khi công nghệ phá vỡ quy tắc giá
Dev Nag, CEO của QueryPal, dẫn chứng rằng một công nghệ đủ mới và hiệu quả có thể thay đổi toàn bộ kỳ vọng về giá cả.
“Trình duyệt Netscape từng có phí, cho đến khi Internet Explorer miễn phí. Chứng chỉ SSL từng 300 USD thì giờ Let’s Encrypt đã miễn phí hoàn toàn. Skype thổi bay cước gọi quốc tế. Và smartphone đã giết chết máy ảnh kỹ thuật số. Khi chi phí biên gần như bằng 0, giá trị luôn nghiêng về phía người dùng,” Nag lập luận.
Tuy nhiên, Aaron Cohen một chuyên gia tư vấn AI lại dự đoán chiều ngược lại:
“Càng dùng AI lâu, doanh nghiệp càng phụ thuộc. Và lúc đó, giá sẽ tăng vọt. Chúng ta rồi sẽ phải trả hóa đơn rất lớn.”
Hai nguyên nhân chính gây bùng nổ chi phí
- Vendor Lock-in: Khi doanh nghiệp đổ tiền vào một mô hình duy nhất ví dụ của AWS, Google, hay OpenAI việc chuyển đổi trở nên cực kỳ tốn kém. Hệ thống đã tích hợp sâu, nhân sự đã đào tạo, dữ liệu đã tinh chỉnh.
- Định giá theo giá trị: Các công ty genAI có thể chuyển từ tính phí theo thời lượng hoặc token sang định giá theo giá trị đem lại cho doanh nghiệp và mức này có thể… vô cùng linh hoạt.
Mặc dù có nhiều nhà cung cấp trên thị trường hiện nay, nhưng ai cũng thấy trước xu hướng hợp nhất đang tới gần. Một khi thị trường bị co cụm lại, khả năng mặc cả sẽ giảm mạnh.
Stephen Klein, CEO của Curiouser.AI, cảnh báo:
“Chúng ta đang sống lại thời kỳ thuê mainframe. Trả tiền token mãi mãi, mà không sở hữu gì cả. Trong khi hoàn toàn có thể triển khai mô hình mã nguồn mở hoặc đa nền tảng để giảm lệ thuộc.”
Có phải doanh nghiệp đang quá lo xa?
Không hẳn ai cũng đồng tình với nỗi lo tăng giá. James Villarrubia từng là lãnh đạo đổi mới số tại NASA cho rằng nỗi sợ này giống với lúc doanh nghiệp chuyển sang dùng điện toán đám mây:
“Lúc ấy cũng lo giá tăng, nhưng không xảy ra.”
Ông cũng chỉ ra rằng phần lớn hệ thống AI hiện nay được thiết kế nhẹ, dễ chuyển đổi, và nhiều bên dùng API theo chuẩn của OpenAI, giúp chuyển đổi nhà cung cấp rẻ hơn.
Ngoài ra, việc tinh chỉnh mô hình (fine-tuning) đang giảm, khi các nền tảng như Meta LLama ngày càng mở hơn.
“Tôi không thấy một chiến lược độc quyền rõ ràng nào,” Villarrubia nói. “Giá sẽ tăng khi các mô hình mới ra mắt, nhưng mức tăng sẽ hợp lý vì nhà cung cấp vẫn muốn người dùng nâng cấp.”
Về gợi ý ký hợp đồng dài hạn để tránh tăng giá, Villarrubia cho rằng điều này mạo hiểm:
“Làm sao ký hợp đồng 5 năm với sản phẩm mới ra đời chưa được 5 năm?”
Lời cảnh báo dành cho tương lai gần
Giữa thời điểm AI ngày càng chiếm lĩnh hạ tầng công nghệ của doanh nghiệp, việc tỉnh táo trước rủi ro chi phí và không đặt toàn bộ niềm tin vào một nhà cung cấp duy nhất trở thành yêu cầu bắt buộc. Không chỉ để tránh chi phí leo thang, mà để giữ được quyền kiểm soát trong kỷ nguyên nơi AI không chỉ tạo nội dung, mà còn định giá… chính bạn.
Tìm hiểu thêm tại: https://chatgpt.com/
